Videomuz için (Tıklayınız)
Seyhan Devlet Hastanesi
Yataklı Birimlerde İlaç Yönetiminin Eczacı Tarafından Kontrolü
Neden İhtiyaç Duyuldu: Sağlık tesisinde ilacın dahil olduğu her alanda yetkili ve sorumlu
olan eczacıların yataklı birimlerde hem çalışan hem de hasta güvenliğini artırma adına Sağlık
Bakanlığının standartları baz alınarak bu çalışma yapılmıştır. Eczacıların sadece tedarik, stok
ve dağıtım süreçlerinde değil klinik süreçlerde de aktif katılımı amaçlanmış olup kalite, ölçme
ve değerlendirme süreçlerinde hastane içerisinde tüm eczacıların ortak bir kurum kültürüne
sahip olmaları istenmiştir.
Hangi Alanda Uygulandı (Polk, Servis, Acil, Ameliyathane, Lab, vb.,): Hastane
bünyesinde bulunan yataklı birimlerde yani servisler ve yoğun bakımlarda uygulandı.
Ne zaman Uygulandı/ Sürekli mi?: Kasım 2024’ten Haziran 2025’e kadar her ay düzenli
olarak uygulandı ve bu uygulamanın düzenli olarak devam ettirilmesi amaçlandı.
Nasıl Uygulandı: Hastanemizde görev yapmakta olan Kalite sorumlusu eczacılar tarafından
Sağlık Bakanlığının tüm yazılı ve dijital kaynakları taranarak “Yataklı Birimler İlaç Yönetimi
Eczacı Kontrol Formu” adında orijinal bir kontrol formu oluşturuldu. İdari amirin de onayı
alınarak bu formun nasıl doldurulacağı ile ilgili olarak yataklı birimlerin kontrolünde görev
alacak eczacılara eğitim verildi ve herkesin sorumlu olduğu yataklı birime görevlendirmesi
yapıldı. Hazırlanan form, “Acil Müdahale Arabası, Atık Kutusu, İlaç Hazırlama Alanı, Tedavi
İzlem ve Değerlendirme, Narkotik-Psikotrop İlaç, Soğuk Zincir, Farmakovijilans” başlıklarını
içeriyordu. Eczacılar her ay düzenli olarak kendi görevli oldukları yataklı birimi ziyaret
ederek bu formda yer alan soruları servis sorumlu hemşiresine ve diğer sağlık personellerine
sorarak ve gözlemler yaparak cevapladılar ve değerlendirmelerde bulundular. Eczacıların
ziyaretleri sonrası her yataklı birim ile öne çıkan sorunlar tespit edildi ve yataklı birim
sorumlu hemşiresi ile irtibat kurularak bu eksiklikler diğer ayki ziyarete kadar giderilmeye
çalışıldı. Gelişmelerden ya da eksikliklerden idari amirler de her ay haberdar edildi.
Böylelikle yataklı birimlerde ilaç yönetimi ile ilgili tüm sorunlar gündem yapılarak çözülmeye
çalışıldı.
Kim tarafından uygulanabilir: Tüm hastane eczacıları tarafından uygulanabilir.
Ne İşe Yaradı (Tercihen ölçülebilir değerler konulması, uygulama öncesi ve sonrası
karşılaştırmaların yer alması): “Acil Müdahale Arabası, Atık Kutusu, İlaç Hazırlama Alanı,
Tedavi İzlem ve Değerlendirme, Narkotik-Psikotrop İlaç, Soğuk Zincir, Farmakovijilans”
başlıkları altındaki sorular üzerinden kontrol edilen yataklı birimlerde her başlığın altındaki
konularda ciddi iyileşmeler tespit edilmiştir.
Eczacılarımızın Kasım 2024’te başlayıp her ay düzenli olarak devam eden kontrolleri
neticesinde 6 ayın sonunda iyileşme görülen birçok başlıktan bazıları şunlardır:
-
Hastanemizde bulunan tehlikeli ilaçlarla ilgili bilgi ve farkındalık yoğun bakımlarda
%68,75’ten %100’e; servislerde ise %55 oranından %95’e ulaşmıştır.
-
Tehlikeli ilaç dökülmelerinde müdahale ile ilgili bilgi ve farkındalık yoğun bakımlarda
%87,5’ten %100’e; servislerde ise %65 oranından %95’e ulaşmıştır.-
Işıktan korunması gereken serumlar için serum kılıfı kullanma oranı yoğun bakımlarda
%81,25 oranından %100’e; servislerde ise %65 oranından %85’e çıkmıştır.
-
Eczacılar tarafından yoğun bakımlarda yapılan tedavi izlem değerlendirme faaliyetleri
%62,5 oranından %100’e; servislerde ise %40 oranından %80’e çıkmıştır.
-
Farmakovijilans ve materyovijilans bilgi düzeyleri yoğun bakımlarda %87,5 oranından
%100’e ulaşmış; servislerde ise %85 oranlarından %100’e çıkmıştır.
-
Ampul, flakon atıklarını doğru ayrıştırma ile ilgili bilinç ve farkındalık oranı yoğun
bakımlarda %75 iken bu oran %81,25’e yükselmiş olup aynı durum ise servislerde
%55 oranından %85’e çıkmıştır.
-
Uygulama öncesi eczacıların yataklı birim iyileşmelerine katılım oranı %20 iken; bu
çalışma sayesinde eczacıların yataklı birimlerin ilaç yönetimini iyileştirme
faaliyetlerine katılım oranı %75 olmuştur.
Eczacıların yataklı birimlerde etkin rol almasının ilaç yönetimi sürecinde iyileştirici somut
etkileri tespit edilmiştir.
Eczacıların yataklı birimlerle olan iletişimini de artıran uygulama sayesinde hastane içi
iletişim pekişmiş olup, bu sürecin kurum içi ekip ruhu oluşmasına da olumlu katkıları
olmuştur.
Uygulamada Karşılaşılan Problemler: Bu çalışma sırasında karşımıza çıkan bazı
problemler şunlardır:
-
Eczacıların klinikte etkin olma konusunda çekimserlikleri
-
Kurum içi insan kaynağı eksiklikleri
-
Kurum içi fiziksel materyal eksiklikleri ve ödenek durumları
-
Çalışma titizliği açısından bireysel farklılıklar
-
Yaşanan bir olayı ya da bir durumu yazılı olarak belgelendirmedeki eksiklikler
Uygulama Yapmak İsteyenlere Tavsiyeler: Bu çalışma boyunca karşımıza çıkan zorluklarla
ilgili aldığımız önlemler tavsiye niteliği taşımaktadır:
-
Hastane eczacılığı klasik olarak tedarik, stok yönetimi ve ilaç onayı ve dağıtımını
içermektedir ve yıllar yılı bu şekilde yapılagelmiştir. Bundan dolayı eczacılarımız
klinikte bir kontrol yapmak, görüş beyan etmek ve ilaç yönetiminde etkin olabilmek
adına cesaretlendirilmelidir. 5 yıllık yoğun lisans eğitimi sonrası ilaç yönetimi ile ilgili
süreçlerde aktif rol alacak bilgi düzeyine her eczacı sahiptir. Bu anlamda ilk alışma
döneminde eczacılar ikişer gruplu hallerde kliniklerde ilaç yönetimine dahil olarak
cesaretlendirilebilir. Gerekli mesleki özgüven oluşunca bireysel olarak yataklı birimler
rahatlıkla kontrol edilebilir.
-
Kamu kurumlarında dönem dönem insan kaynağı açısından belli birimler zorluk
yaşayabilir. Bu tür personel eksikliğine bağlı ilerlemeyi engelleyici faktörler kurum
yöneticileri ile somut veriler üzerinden paylaşılabilir.
-
Kurum içi malzeme ve materyal eksiklikleri de bu aşamada sık karşılaşılabilen bir
durumdur. Olabildiğince elde var olan malzemeler üzerinden yaratıcı fikirler ortaya
koymaya çalışmak belli kriteri sağlamak adına yeterli olabilir. Yine de malzemenin
önemi ve önceliğine göre yapılan tespitler sonrası idari birimlerle gerekli görüşmeler
yapılabilir.-
Her bireyin iş yapma biçimi ve disiplini farklı olacağından bunu aşma adına Kalite
sorumlusu eczacılar tarafından yataklı birimlerde kontrolü sağlanacak başlıklar ve
kriterler tek tek belirlenebilir ve bu konuda denetimi sağlayacak eczacılara da
denetlenecek yataklı birim sorumlu hemşiresine de gerekli bilgilendirmeler ve
süreçten beklenenler anlatılıp, süreç özenle takip edilebilir. İdari amirlere bu konularda
aylık gidişat ile ilgili bilgilendirmeler yapılması iş disiplini açısından faydalı olabilir.
-
Bir birimin sorumlusu her ne kadar birimi için gerekli çalışmaları yapsa da bu
çalışmaların resmi olarak belgelendirilmeyi gerekli görmeyebilir. Ancak bu durum
yapılmış olan bir işin ispatlanamamasına ve işin düzenli takibinin zorlaşmasına neden
olabilir. O yüzden her yapılan işin belgelendirilmesi adına gerekli teşvikler yapılabilir.
Hangi Tip Sağlık Tesislerinde Uygulanabilir/Uygulanamaz (Genel Hast., ADSM, Dal
Hast. Entegre): İlacın dahil olduğu her türlü yataklı sağlık tesisinde eczacılar tarafından
uygulanabilir.
Bahsi geçen uygulama örneği sayesinde eczacılar tarafından yataklı birimlerin sistematik
kontrolü ile eczacıların sağlık tesisinde ilaç yönetimine ciddi katkılar sağladığı görülmektedir.
Gerek yataklı birimlerde hizmetin sunumuna sağladığı katkı gerekse hasta ve çalışan
güvenliğine sağladığı faydalar ile sağlık hizmetini daha etkin ve kaliteli hale getirmiştir.
Eczacı insan kaynağının verimli kullanılması ile ilaç ve sarf malzemelerin zayiat oranının
azaltılmasını da kapsayan bu çalışma ile sağlık tesisinin mali yüküne de olumlu yansımalar
olmuştur. İlaç ve sarf malzemelerin etkin ve yerinde kullanılması sayesinde ilaç ve sarf
malzeme ve dolayısıyla hasta ve çalışan güvenliği de garanti altına alınmıştır.